Rem Grint - drieluik

De wording van de wording 1 - een vastloper

Op een zonovergoten zondagmiddag in mei sta ik na afloop van een voorstelling na te praten. We zijn zojuist begonnen aan de tour van de voorstelling van Geen Bereik en Sporen. Vandaag spelen we in Hilversum en ik ben blij verrast drie oude toneelvrienden te zien. Met deze jongens heb ik vroeger veel theateravonturen beleefd. Een voorstellingen op locatie, een succesvol toerende eenakter, reguliere zaalproducties…

We hebben elkaar al een eeuwigheid niet gezien. We proosten op het weerzien en kletsen honderduit. Hoe het gaat, wat ze van de voorstelling vonden. Alles komt langs, behalve dat ik halverwege het schrijven van een toneelstuk ben vastgelopen.

Ik werk aan mijn nieuwe toneelstuk De Wording van Rem Grint. Het stuk is geïnspireerd op de cultklassieker Groundhog Day (VS 1993) van Harold Ramis. In deze filmkomedie wordt Bill Murray als de chagrijnige weerman Phil met veel tegenzin naar een het dorpje Punxsutawney gestuurd om verslag te doen van een jaarlijkse traditie. Tijdens een feestelijke bijeenkomst voorspelt een bosmarmot hoe lang de winter nog zal aanhouden. Een sneeuwstorm verhindert dat weerman Phil ’s avonds naar huis kan. Om vervolgens elke morgen op dezelfde dag wakker te worden. Hij zit gevangen in een loop. Danny Rubin, de schrijver van Groundhog Day, zegt in een interview: “Wiens leven is geen opeenvolging van dagen? Wie loopt er nou nooit eens vast? I had found a way to portray eternity not as a straight line, but as a circle.”

Groundhog Day is een vermakelijke komedie met één bezwaar: behalve hoofdpersoon Phil ontwikkelt zich geen enkel personage. Allen zijn flat characters, zetstukken ten dienste van de ontwikkeling van een chagrijnige weerman. De film bracht behalve inspiratie ook een uitdaging: ik wilde het verhaal van Rem Grint die in een loop terecht komt zo schrijven dat alle personages een ontwikkeling doormaken.

En nu heb ik een vastloper. Na een klein jaar knutselen aan het stuk in wording zit ik in dezelfde val als waarop mijn kritiek op Groundhog Day gestoeld is: ook bij mij ‘bewegen’ de overige personages niet.

We staan nog steeds op het terras van het kleine theater in Hilversum. Ik raap alle moed bij elkaar. Gezien mijn achting voor deze twee acteurs / regisseurs besluit ik ze om raad te vragen. Peter Zuurveld komt met de simpele en gouden tip: doe één stap terug en ga de karakters van de personages beschrijven. Normaal is dat voorwerk, bij mij wordt dit verdieping halverwege.

De volgende ochtend stuurt Peter me een handleiding voor karakterbeschrijvingen van de schrijverscursus van Ger Beukenkamp. Ik neem tijdelijk afscheid van de tekst en ga aan de slag met het beschrijven van de personages: hoe oud ze zijn, wat ze doen voor de kost, hobby’s, hoe hun jeugd was, ouders, hun grootste geheim... Al snel heb ik de vier overige karakters in anderhalf A4 geschilderd. Nu weet ik wat hen drijft en wat hun grootste angst is. Ik weet wat mijn personages willen en dus weet ik ook hoe ik weerstand kan verzinnen zodat ze zich kunnen ontwikkelen. Rem Grint loopt weer.

De wording van de wording 2 - de geboorte van Rem

Rem Grint wordt geboren in de bergen. Op 21 juli 2018 zit ik in de Picos de Europa in Spanje. Voor mijn tent kijk ik uit over het bergmassief. Ik heb een maagdelijk schriftje voor me liggen, bedoeld om aantekeningen te maken voor mijn nieuwe toneelstuk.

Er staat:

Groundhog Day: “I had found a way to portray eternity not as a straight line, but as a circle.” (Danny Rubin, schrijver)

Het leven is repetitief, herhaalt zich. Hoe ontsnap ik aan deze cirkel?

De cultklassieker Groundhog Day (1993) als vertrekpunt en inspiratiebron. De film gaat over de zelfgenoegzame weerman Phil (Bill Murray), die steeds opnieuw dezelfde dag doormaakt. Hij zit gevangen in een eindeloze tijdlus en kan pas ontsnappen als hij zijn leven weet te beteren.

Iedere ochtend na de koffie trekken we de wandelschoenen aan, pakken een rugzak in en starten onze wandeling. Iedere avond strijken we neer voor de tent, koken een potje en leggen ons hoofd te rusten op het kussen. Hier in de bergen zijn de dagen prettig repetitief. Maar tegelijkertijd belooft iedere dag een ander avontuur te worden met nieuwe vergezichten en nog fraaiere uitkijkpunten. Wandelen is zen. De schijnbare herhaling maakt ruimte voor reflecties, evaluaties en nieuwe inzichten.

Bij de naburige ezelboerderij balken de ezels alsof hun leven ervan afhangt. Terwijl de zon langzaam achter de bergtop verdwijnt, beginnen de honden, boven op een bergwei, de schapen bij elkaar te blaffen. De echo’s tussen de majestueuze bergtoppen accentueren de stilte. Het geluid van de stilte kennen wij stadsbewoners niet. Een eerste monoloog over stilte vloeit op papier.

Stilte onderga je.
’t Is een spirituele ervaring.
Met al die imposante bergtoppen om je heen, voel je je klein en nietig.

En er staat ook:
-> FILM weer zien
-? Siddharta, Herman Hesse!

Eenmaal thuis trek ik Herman Hesse’s Siddharta uit de kast en herzie ik de film.

Siddharta: het leven verloopt in cirkels, fases, waarin je de kans krijgt je te ontwikkelen, te verbeteren, een beter mens te worden, tot inzicht(en) te komen.
[In de kantlijn geschreven] Op zoek naar verlichting, spirituele ontwikkeling. Verschillende fasen in het pad naar verlichting.

Het is met name de Boeddhistische interpretatie die ik gebruik voor het schrijven van De Wording Van Rem Grint. Onlangs, de wereld is inmiddels terecht gekomen in een oorverdovende corona-stilte en -stilstand, las ik een column van Peter de Bruijn, filmjournalist van het nrc over Groundhog Day. Hij wijst daarin op de vele interpretaties van de film.

“Onmiddellijk nadat de film was uitgekomen kreeg hij reacties vanuit de meest uiteenlopende hoeken. Boeddhisten zien in Groundhog Day een film over reïncarnatie en de zoektocht naar een hogere staat van zijn. Volgens sommige christenen moet Phil een loutering ondergaan in het vagevuur. Joodse interpretaties houden het erop dat de film de noodzaak laat zien van de plicht tot liefdadigheid. Psychiaters hebben opgemerkt dat Phil zoals zoveel van hun patiënten vastzit in een patroon waarin hij voortdurend zijn neuroses herhaalt. Filosofen zien in Groundhog Day een illustratie van Nietzsches leer van de Eeuwige Wederkeer: het idee dat het leven zo geleid moet worden, dat je bereid bent om het tot in het oneindige te herhalen. De film raakt aan fundamentele menselijke ervaringen. Daardoor zijn steeds weer nieuwe interpretaties mogelijk. Momenteel gaat Groundhog Day dus vooral over sociale isolering.” (Peter de Bruijn nrc, 15 april 2020)

Gelukkig is het stuk al geschreven.

De wording van de wording 3 - abort

[uit mijn schrift met aantekeningen]

Het leven in cirkels.

Het leven in 7 scènes, iedere scene begint hetzelfde.

Hoe verliep mijn leven in 7 scènes?

Een van de eerste aanzetten De Wording van Rem Grint te schrijven, was om mijn eigen leven in zeven scènes te beschrijven. Ik liet het lezen aan mijn lief, tevens mijn scriptcoach. “Ik zie wat je bedoelt”, zei ze, “ik zou de essentie vasthouden en opnieuw beginnen”. Mijn scriptcoach kent als geen ander de vuistregel: schrijven is schrappen. Haar feedback indachtig herlas ik alles. Ze had gelijk, het was larmoyant.

Ik heb mijn levenswandel-in-zeven-scènes vertaald naar fictie: nieuwe personages gecreëerd, de setting van een Kliniek voor Chronische Vermoeidheid Oblomov bedacht en voorvallen en situaties die in de kern autobiografisch zijn, onherkenbaar veranderd.

Rem Grint werd geboren in de bergen. In een wieg van stilte. De cultklassieker Groundhog Day voedde hem. Maar dat was niet zijn enige filmische fruithapje. Hij werd ook gezoogd door een andere beroemde film. In juli 2018 noteer ik in mijn schrift:

VR (Virtual reality)? TRUMAN SHOW

Operators van een VR installatie, worden later acteur.

Groundhog Day meets Trumanshow

Truman Show = je leeft in een fictie waarin je leven een tv show, een leugen, blijkt te zijn.

Ik begon driftig in mijn schrift te tekenen. Het decor is ‘een doos in een doos’. Aan de buitenrand zitten de technici, binnenin is de wereld van mijn hoofdpersonage. De technici creëren de binnenwereld met geräusche, projecties en licht. Ik was enthousiast over de mogelijkheden die dit toneelbeeld biedt. Vele wandelingen en zeven bladzijdes schrift verder noteerde ik:

Abort -> VR & Truman Show.

Ik kwam tot het inzicht dat het combineren van deze twee films, van twee verschillende thematieken, te complex is. Ik besloot me te concentreren op Groundhog Day en zijn tijdlus. Mijn scriptcoach was het met me eens.

Een jaar later, bijna vakantie. Ik was zojuist mijn vastloper te boven (Zie ook column: De Wording van de Wording deel 1: een vastloper van dd 6 november). Ik had de personages weer aan de praat gekregen. En hoe. Onder de douche en op de fiets vlogen de ideeën me om de oren. Op mijn werk, op de valreep voor de vakantie, werd ik regelmatig afgeleid door een gedachte over een wending in een scène. Koortsachtig werkte ik aan een nieuwe versie met de vakantie als deadline. Ik wilde een print meenemen op vakantie om daaraan verder te werken.

De Italiaanse alpen. Rem is volwassen geworden en tijdens een wandeling begint hij tegen mij te praten. Ik probeer zijn woorden in looppas te herhalen zodat ik ze onthoud. Na een tijdje roep ik vertwijfeld tegen mijn vrouw: kunnen we alsjeblieft even stoppen? Om vervolgens als een gek de tekst van de monoloog in mijn mobiel te tikken.

REM: Ik ben nu meermaals hetzelfde punt gepasseerd waarop jij mij

hebt aangemoedigd te genieten van de stilte.

Voor mij was die stilte een metafysische ervaring.

Alsof tijd en ruimte niet bestaan, wegvallen.

Eén groot niets. Of ‘Al’, zo je wilt.

In stilte viel ik samen met ‘mezelf’.

Dat heb ‘jij’ mij gegeven.

Dank je wel, daarvoor.

Het heeft de eindversie niet gehaald. Geschrapt door mijn vrouw. De beste scriptcoach en redacteur die je je kan wensen, overigens.

Abort monoloog